بروز مشکلات بخشی اجتناب ناپذیر در زندگی است. گاهی مواقع برای حل آنها نمیتوان از روشهای معمول استفاده کرد. نگاه نوآورانه میتواند راه حلهای جدید خلق کند. روشهای نوآوری، قدرت تحلیل فرد را افزایش میدهد. چنین فردی در رویارویی با مشکلات، ایده خلاقانه و کارآمد خواهد داشت. این روشها در حقیقت تکنیکهایی هستند که کمک میکنند از زوایای مختلف به یک مسئله نگاه کنید. شما با دیدی جامعتر میتوانید به مسائل پاسخ دهید.
تکنیکهایی وجود دارند که میتوانند توانایی نوآوری و خلاقیت را در فرد تقویت کنند. پایه و اساس این روشها، افزایش مهارتهای فردی یا گروهی در ایده پردازی است. ایده پردازی سبب میشود فرد یا گروه بتواند در مواجهه با مشکلات ابتکار عمل را در دست بگیرد. در حقیقت نوآوری های جدید مدیون تقویت ابتکار عمل است.
موثرترین روشهای خلاقیت و نوآوری
روشهای نوآوری با توجه به مسائل مختلف، متغیر است. به عبارت ساده نمیتوان برای حل مشکلات عاطفی و احساسی و مشکلات اقتصادی از روشهای مشابهی استفاده نمود. از این رو، پیش از انتخاب هر روش باید درک و فهم صحیحی از مسئله مورد نظر و عوامل موثر بر تشدید یا کاهش آن داشته باشید. باید از قدرت تحلیل مسائل برخوردار باشید. ایده های حاصل از درک و فهم عمیق نسبت به یک مسئله میتواند مقدمه ایجاد روشهای نوآوری باشد.
قدرت تحلیل و قوه ابتکار در دسته توانمندی های اکتسابی قرار دارند. این امر به این معنی است که از طریق آموزش تکنیکهای مختلف نوآوری و خلاقیت میتوانید این مهارتها را در خود تقویت کنید. روشهای نوآوری محصول ایدههای خلاقانه و باکیفیت هستند. سبک زندگی و مهارت تحلیل و قوه ابتکار میتواند در افزایش یا کاهش ایده پردازی موثر باشد. مهمترین تکنیکهای موثر در خلق نوآوریهای جدید عبارتند از:
روش نموداری یا تکنیک استخوان ماهی
یکی از موثرترین روشهای نوآوری، تکنیک استخوان ماهی است. این تکنیک بر پایه جمع آوری دادهها و اطلاعات استوار است. در برخی مقالات این تکنیک تحت عنوان why why نیز شناخته میشود. در این روش، ما سعی میکنیم برای هر بخش از یک مشکل، دلیل منطقی و معقول پیدا کنیم. کشف علت اصلی بروز هر پدیده میتواند زمینه لازم برای خلق روشهای نوآوری موثر در حل هر معضل را ایجاد کند.
روش استخوان ماهی به دلیل تمرکز بر یافتن علت، به روش علت و معلول معروف شده است. این روش برای بررسی، تحلیل و در نهایت حل مباحث مدیریتی، موفق خواهد بود. مزیت اصلی روشهای نوآوری، افزایش تمرکز و کل نگری است. این امر دیدگاهی بسیار هوشمندانه به فرد میدهد. فرد با نگرشی جامع به بازبینی مسائل پرداخته، علت اصلی را کشف کرده و با نوآوری و خلاقیت، مسئله مورد نظر را حل میکند. به یاد داشته باشید که تکنیک استخوان ماهی از جمله روشهای نوآوری کاملا بصری است.
- شیوه اجرای تکنیک استخوان ماهی
اجرای روشهای نوآوری بصری بسیار ساده است. این تکنیک میتواند به صورت فردی و گروهی اجرا شود. باید مسئله به صورت ساده و کاملا واضح تعریف شود. علتهای اصلی ایجاد این مسئله به صورت شاخه های انشعابی از مشکل اصلی، مطرح میشوند. در برخی موارد، برای هر یک از این دلایل نیز انشعاباتی وجود دارند. میتوان این دلایل جزئیتر را نیز به صورت زیرمجموعه دلیل اصلی بیان کرد. در روشهای نوآوری نموداری ( تکنیک استخوان ماهی) تا اتمام دلایل و فرضیه ها ادامه خواهد یافت.
در این مرحله ما با مجموعهای از دلایل و فرضیات مواجه هستیم. برای بهرهگیری از روشهای نوآوری باید به تحلیل درستی از وقایع دست یابیم. باید دلایل اصلی و مهم را انتخاب کرده و بر روی آنها متمرکز شویم. دسته بندی دلایل از طریق آشکارسازی جنبه های پنهان مسائل به درک عمیق آنها کمک میکند. هدف به‌کارگیری روشهای نوآوری تمرکز بر دلایل اصلی و عدم توجه به مسائل و نکات انحرافی است.
تکنیک اسکمپر یا SCAMPER
اسکمپر یکی دیگر از روشهای نوآوری و محرک خلق نوآوریهای جدید است. تکنیک اسکمپر برای دستیابی به ایده جدید از طرح سوال استفاده میکند. طرح سوالات در این روش بسیار هدفمند است. در نتیجه در دستیابی به پاسخ اصلی بسیار موثر خواهد بود. نکته بسیار مهم در مورد اسکمپر این است که این تکنیک در دسته روشهای نوآوری فردی قرار دارد. اما در برخی موارد میتوان در مسائل گروهی نیز از این تکنیک استفاده کرد.
هدف اصلی در بکارگیری روش اسکمپر، افزایش قدرت تخیل است. استفاده از قدرت تخیل و تصور در روشهای نوآوری میتواند در طرح سوالات اساسی بسیار مهم است. سوال میتواند جهتگیری ذهنی را مشخص کند و سبب افزایش تمرکز فرد شود. بجای بررسی همزمان چندین مسئله میتوان یک مسئله را از جهات مختلف بررسی کرد. بررسی همه جانبه مسائل در روشهای نوآوری، سبب ارتقای کیفیت ایده ها و دستیابی به نتیجه های عالی خواهد شد.
- شیوه اجرای اسکمپر
همانطور که اشاره کردیم، روشهای نوآوری افزایش تمرکز از ابتکارات مختلف استفاده میکنند. در روش اسکمپر برای افزایش تمرکز از طرح هفت سوال مختلف استفاده میشود. این سوالات حول موضوع اصلی مطرح خواهد شد. سپس، به هر یک از سوالات پاسخ داده شده و در مرحله بعد به بررسی سوالات و پاسخ آنها میپردازیم. این امر میتواند در یافتن راه حل مناسب بسیار موثر باشد. در حقیقت، روشهای نوآوری میتوانند منجر به خلق نوآوریهای جدید یا بهبود محصولات یا شرایط فعلی شوند.
روش خلاقیت شش کلاه تفکر
یکی از روشهای نوآوری که در تجارت و در مسائل فردی به کار میرود، تکنیک شش کلاه تفکر است. این تکنیک از شش جهت مختلف به بررسی یک موضوع میپردازد. به نظرات موافق و مخالف توجه شده و هر یک از آنها به صورت مجزا بررسی میشوند. این تکنیک کمک میکند از قالب فکری معمولی خود خارج شوید تا بتوانید مسائل را از دیدگاه منتقدان و موافقان بررسی کنید. پایه و اساس روش نوآوری حاصل از تفکر شش کلاه، قالب شکنی است. این قالب شکنی سبب افزایش تمرکز و کلی نگری میشود.
سخن پایانی
برای حل مشکلات همواره نمیتوان از روشهای معمولی استفاده کرد. استفاده از روشهای نوآوری در خلق ابتکارات میتواند تصمیمگیری های دقیقتری ایجاد کند. بررسیها نشان داده اند عمده ترین دلیل شکست‌های اقتصادی و عاطفی، نگاه محدود و تک بعدی به مسائل است. نگاه تک بعدی از طریق کاهش ابتکار عمل میتواند منجر به شکست در زمینه های مختلف شود. هدف اصلی از به‌کارگیری روشهای نوآوری، افزایش ابتکار عمل و دستیابی به نگرشی جامع و کل نگر است.